Nie każdy testament jest sprawiedliwy, ale każdy musi respektować granice wyznaczone przez prawo. Jedną z nich jest instytucja zachowku – mechanizm, który chroni najbliższych spadkodawcy przed całkowitym pominięciem w testamencie. Dzięki niemu osoby należące do najbliższej rodziny mają zagwarantowane minimum udziału w spadku, niezależnie od ostatniej woli zmarłego.
Zachowek to nie prezent – to prawo
Zachowek przysługuje dzieciom, wnukom, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, o ile byliby powołani do dziedziczenia na mocy ustawy. Jeśli zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej, niż wynosi należny im udział ustawowy, mogą żądać od osoby, która odziedziczyła majątek, zapłaty określonej kwoty. Co to jest zachowek? To roszczenie pieniężne, które ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy i którego można dochodzić w sądzie, jeśli spadkobiercy nie dojdą do porozumienia dobrowolnie.
Ile wynosi zachowek i jak się go oblicza?
Wysokość zachowku zależy od wartości całego spadku oraz od tego, kto jest uprawniony. Zazwyczaj jest to połowa wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli jednak uprawniony do zachowku jest małoletni lub niezdolny do pracy, przysługuje mu dwie trzecie tego udziału. Obliczenie konkretnej kwoty bywa skomplikowane, zwłaszcza gdy w grę wchodzą darowizny dokonane przez spadkodawcę jeszcze za życia. W takich przypadkach pomoc prawnika okazuje się niezbędna.
Nie zawsze wszystko wolno – ograniczenia swobody testowania
Prawo do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci nie jest absolutne. Testament może wykluczyć kogoś z dziedziczenia, ale nie może go całkowicie pozbawić prawa do zachowku – chyba że doszło do wydziedziczenia. To jednak wymaga spełnienia ściśle określonych przesłanek i jasnego uzasadnienia w testamencie. Samo pominięcie kogoś nie jest równoznaczne z wydziedziczeniem, a wiele sporów sądowych dotyczy właśnie błędnie sporządzonych dokumentów.